Iwonicz zdrój

Uzdrowisko

Iwonicz to jedno z najstarszych w Polsce uzdrowisk. Z 1413 pochodzi wzmianka o istnieniu w miejscowości wód mineralnych. W 1464 zbudowano we wsi modrzewiowy kościół parafialny. W okresie renesansu, gdy rozwijały się nauki przyrodnicze, wzrosło zainteresowanie leczniczymi właściwościami wód mineralnych i uzdrowiskiem. W 1515 miejscowość ta należała do dóbr Tyrawa, nadanych później Tarłom.



Iwonicz jako uzdrowisko wzmiankowane jest w 1578 w książce Cieplice przez Wojciecha Oczkę, nadwornego lekarza Stefana Batorego. W tych czasach należało on do Bobolów. Lekarz z Przemyśla Jan Sechkini w 1630 opisał walory wód iwonickich wraz z podaniem wskazań lekarskich. Źródła kąpielowe wspomniane były jeszcze w 1633 przez biskupa przemyskiego Firleja. W 1589 Iwonicz przeszedł do dóbr Rymanowskich przydzielonych na własność rodzinie Sienieńskich przejętych ideami reformacji i wspierających kalwinizm, a później braci polskich. Zbigniew Sienieński w 1599 zbudował w Iwoniczu zbór ariański. Przez Iwonicz przechodziły podczas wypraw wojennych wojska węgierskie (1474), tatarskie (1624), szwedzkie (1655–1656), siedmiogrodzkie (1657). W okresie rozbiorów Polski (1769–1772), na tych terenach toczyły się krwawe walki między wojskami carycy Katarzyny a Konfederatami Barskimi, wspieranymi przez miejscowych i właścicieli Uzdrowiska Ossolińskich.



W centrum miasta są drewniane wille i pensjonaty z XIX wieku, które wzorowano na modnym w tym czasie budownictwie uzdrowiskowym Szwajcarii.

W 1914 w Iwoniczu przebywał Józef Piłsudski, który inspirował do tworzenia Drużyn Strzeleckich. Oprócz tych drużyn działał tu Związek Hallerczyków oraz inne organizacje patriotyczne.



Iwonicz-Zdrój jest dużym ośrodkiem lecznictwa uzdrowiskowego i sanatoryjnego. Leczy się tu choroby narządów ruchu, układu trawiennego, reumatologiczne, dróg oddechowych, kobiece, układu nerwowego, skóry, osteoporozę i otyłość.

Zabytki

  • Kościół św. Iwona i Matki Bożej Uzdrowienia Chorych– wzniesiony w 1895, z fundacji rodziny Załuskich, według projektu architekta austriackiego Favorgera, w konstrukcji szkieletowej, typowej dla realizacji zachodnioeuropejskich. Wyjątkowy charakter nadaje wnętrzu odsłonięta, dekoracyjnie ukształtowana więźba dachowa. Świątynia stanowi wyjątkowy przykład drewnianego kościoła zdrojowego o cechach neogotyckich na terenie województwa podkarpackiego.
  • Dobrze zachowany układ przestrzenny oraz stosunkowo jednolity stylistycznie zespół drewnianej zabudowy o wyjątkowej wartości zabytkowej. Czas powstania większości obiektów przypada na II poł. XIX wieku i I ćw. XX wieku. Architektura ta stanowi swoistą syntezę tzw. stylu szwajcarskiego, z poźnoklasycystycznym nurtem rodzimej architektury polskiej. W późniejszej fazie krzyżują się w niej elementy secesji z różnymi formami ciesiołki i budownictwa ludowego.



  • Pomniki:
  1. Pamiątka (obelisk ku pamięci Karola Załuskiego wskrzesiciela uzdrowiska), ok. 1860 – przy drodze do Bełkotki
  2. Pomnik Wincentego Pola, 1875 – obok Bełkotki, al. W. Pola
  3. Obelisk Władysława Bełzy– obok starego stoku slalomowego, za boiskiem Orlik, al. Leśna
  4. Obelisk w miejscu najstarszej kaplicy zdrojowej, 1925 – przy przystanku autobusowym, pl. W. Oczki
  5. Pomnik doktora Wojciecha Oczki, 1978 naprzeciw przystanku autobusowego, pl. W. Oczki
  6. Tablica upamiętniająca ofiary II wojny światowejz Iwonicza-Zdroju – na starym kościele, al. Parkowa
  7. Tablica pamiątkowa upamiętniająca szpital partyzancki 1984 – na sanatorium Sanato, ul. Kulczyńskiego
  8. Tablica poświęcona Rzeczypospolitej Iwonickiej, 2004 – Krzyż Milenijny przy przystanku autobusowym
  9. Pomnik Teodora Torosiewicza, 2005 – obok hotelu Pod Jodłą, al. Torosiewicza
  10. Pomnik Józefa Dietla, 2005 – przed Starym Pałacem, pl. Dietla
  11. Pomnik Jana Pawła II – obok kościoła
  12. Pomnik pomordowanych na Wschodzie i Droga Krzyżowa Golgota Wschodu – las za kościołem, al. Parkowa
  13. Tablica pamiątkowa pamięci dr. J.Aleksiewicza, 2007 – sanatorium Stare Łazienki, pl. Dietla
  14. Tablica pamięci ks. dr. Jana Rąba – na nowym kościele, al. Parkowa
  1. Stary Pałac, ob. biura uzdrowiska, al. Torosiewicza 2, drewn., 1840,
  2. Dom Zdrojowy, ob. Gminny Ośrodek Kultury, kino, pl. Dietla 2, drewn., 1856, 1870, 1950–1956,
  3. łazienki borowinowe „Pijalnia Wód Mineralnych”, pl. Karola i Józefa Załuskich 2, mur.-drewn., 1860, 1930,
  4. łazienki mineralne, ob. sanatorium „Stare Łazienki”, pl. Karola i Józefa Załuskich 3, 1870, 1950,
  5. pawilon źródła „Józef”, pl. Karola i Józefa Załuskich, k. XIX,
  6. pawilon „Nad Źródłami”, pl. Karola i Józefa Załuskich, drewn., wzniesiony w roku 1837 nad źródłami Amelii i Karola w kształcie ośmiobocznej altany z charakterystycznymi kolumnami na wysokich postumentach; obok figura Matki Boskiej Przedziwnej z 1891 r., miejsce kultu maryjnego mieszkańców i kuracjuszy],
  7. pensjonat „Bazar”, ob. mieszkania, sklepy, pl. Dietla 3, drewn., 1870,
  8. pensjonat „Belweder”, ob. pizzeria, ul. Kulczyńskiego drewn., 1880, XX,
  9. pensjonat „Biały Orzeł”, ob. sanatorium I, ul. Torosiewicza 4, drewn. na kamiennej podmurówce, zbudowany w 1912 r. w stylu szwajcarskim,
  10. komora piwniczna spalonego pensjonatu „Krakowiak”, pl. Karola i Józefa Załuskich 1, 1860,
  11. pensjonat „Pod Jodłą”, ob. hotel, sanatorium, ul. Torosiewicza 1, 1870, 195,
  12. pensjonat „Trzy Lilie”, ul. Słoneczna 11, 1925–1926,
  13. pensjonat „Ustronie”, ob. sanatorium, al.Partyzantów 1, drewn.; dawna willa w stylu szwajcarskim z 1868 r., wzniesiona z inicjatywy rodziny Ostaszewskich, władających niedaleką Klimkówką, z rzeźbionymi balkonami i wieżyczką w pd.-wsch. części fasady,
  14. pensjonat „Zofiówka”, ob. mieszkania, ul. Kulczyńskiego 4, drewn., 1908.


Turystyka

Szlaki piesze
  • Główny Szlak Beskidzki. Trasa: Iwonicz-Zdrój – Rymanów-Zdrój – około 2,5 godziny.
Szlaki lokalne (spacerowe)
  • Rymanów-Zdrój 2 h przez Górę Przymiarki 1:15 h
  • Klimkówka (Kościółek Świętokrzyski) 1:10 h



Ścieżki spacerowe
  • Las Piekliska (kapliczka) 1 h (szlak im. F. Piwarskiego)
  • Bałucianka (cerkiew) 1:40 h przez Górę Przymiarki 1:15 h (szlak Łemkowski)
  • Warzelnia soli 1:15 h przez
  •  źródło Bełkotka 0:15 h (szlak im. W. Pola)
  • Góra Żabia 1 h (szlak im.  Bełzy)
  • Las Grabiński 1:30 h przez Cyrenajkę 0:50 h (szlak Armii Krajowej)
Szlaki rowerowe
  • Szlak między Zdrojami – 24 km. Pętla: Iwonicz-Zdrój, Klimkówka, Rymanów, Rymanów-Zdrój, Bałucianka i powrót do Iwonicza-Zdroju.

Źródłó: wikipedia.org